Home
waarom?

Leestijd ongeveer 15 minuten

Ben jij boven de achttien en woon je in Nederland? Dan mag je je gelukkig prijzen. Hier mag je stemmen en je kandidaat stellen voor een politieke partij. Er zijn een hoop landen waar dat niet kan. Nederland staat bovenaan de lijstjes van meest vrije landen ter wereld. Super chill toch?

Nou nee dus. Het blijkt dat Nederlanders niet tevreden zijn over de politiek. We hebben weinig vertrouwen in de politiek en denken dat onze stem weinig uitmaakt. Met name jongeren vinden dat. Om uit te zoeken waarom zijn wij, een groep creatieven, met jongeren gaan praten over wat ze dan wel bezig houdt. In de hoop nieuwe manieren te vinden hoe politiek meer iets kan worden voor iedereen.

politiek kan tot verveling leiden

Politiek boeit me niet
Als je het vraagt hebben de meeste jongeren geen interesse in politiek. Zoals een jongen van zeventien tegen ons zei: “politiek boeit me niet”. Dat werd meteen de titel van dit project. Veel jongeren begrijpen bijvoorbeeld het verschil tussen links en rechts niet. Ze vertrouwen politici niet, en geloven niet dat ze ook echt doen wat ze beloven. Dat bleek uit de vele interviews die we deden met jongeren van allerlei verschillende achtergronden in de afgelopen twee jaar.

Niks nieuws. Al in 2002 zei het Sociaal Cultuur Planbureau dat jongeren wel interesse hebben in politiek, maar liever niet het woord gebruiken omdat het een negatief imago heeft. In 2006 stond in een rapport van de Universiteit van Leiden dat een derde van de scholieren niet gelooft in de politiek. “Ze willen er niets mee te maken hebben” en “ze vinden het politiek systeem immoreel en incompetent”. Flinke kritiek dus.

links of rechts?

Sindsdien is het er niet veel beter op geworden. In 2017 vroeg het tijdschrift Vrij Nederland aan jongeren wat ze van de politiek vonden. Ruim de helft antwoordde dat Nederland de verkeerde richting in gaat. Driekwart van de jongeren had weinig tot geen vertrouwen in politici. In de media was het vertrouwen nog lager, bijna 80 procent van de jongeren vertrouwde de media niet.

De Snapchat-generatie
Dat jongeren weinig hebben met de politiek wordt vaak gezien als een bewijs dat ze vooral met zichzelf bezig zijn. “Jullie zitten alleen maar op je telefoon”, en “waarom gaan jullie niet de straat op dan?” zijn veel gehoorde argumenten, vooral van ouderen. Er zijn natuurlijk altijd jongeren die zich weinig bezig houden met wat er speelt, maar een groot deel, zo kwamen wij achter, heeft wel degelijk goed nagedacht over hun mening.

Tweedekamer, Geen kamer

Vroegâh was alles betâh
Dat jongeren weinig vertrouwen in de politiek hebben, betekent niet dat jongeren niet politiek actief zijn, zegt Femke Kaulingfreks in haar boek “Straatpolitiek”. Scholieren organiseren klimaatstakingen, studenten van de Universiteit van Amsterdam bezetten het Maagdenhuis, en initiatieven zoals Occupy en Extinction Rebellion bestaan vooral uit jongeren. Uit niets blijkt daarom dat de politieke interesse afneemt. Jongeren houden zich gewoon op een andere manier met politiek bezig.

Ouderen hebben het voor het zeggen
Een reden dat jongeren misschien zo negatief zijn over de politiek is dat ze ook echt minder invloed hebben. Ten eerste stemmen ze minder vaak. Twee van de drie jongeren tussen de 18 en 24 stemden maar tijdens de laatste Tweede Kamerverkiezingen. Dat is weinig, veel minder dan alle andere leeftijdsgroepen.

Stemmen

Dat jonge mensen minder vaak stemmen was vroeger ook al zo, maar Nederlanders worden gemiddeld steeds ouder. De groep 65-plussers is zelfs meer dan twee keer zo groot dan de groep 18–24 jarigen. 65-plussers stemmen ook veel vaker, negen van de tien ouderen gaan naar de stembus. De oudere generatie heeft dus gewoon meer invloed dan de jongere generatie.

Waarom mag je eigenlijk pas stemmen als je achttien bent? Iemand als Greta Thunberg is al behoorlijk politiek actief op haar zestiende. Er was in 2019 een advies dat de leeftijd om te stemmen omlaag zou moeten naar zestien (in landen als Schotland, Brazilië en IJsland mag je al wel stemmen als je zestien bent). Het kabinet was daar destijds tegen. Overigens is de gemiddelde leeftijd in de Tweede Kamer 47 jaar.

Stemmen

Studiekloof en opleidingsgat
Als mensen zeggen dat ze niet begrepen worden door de politiek dan zit daar een kern van waarheid in. Bijna iedereen in de Tweede Kamer is namelijk theoretisch opgeleid (HBO en WO), maar onder de bevolking is dat maar één op de drie. Oftewel er zitten maar een paar mensen in de Tweede Kamer die een VMBO of MBO opleiding hebben, terwijl dat in Nederland een ruime meerderheid van de mensen is.

Opleidingsniveau Tweede Kamer en de bevolking

Is het niet handig dat mensen die de meeste opleiding hebben ook het land besturen? Dat ligt eraan hoe je het bekijkt. Aan de ene kant willen we graag de slimste mensen de belangrijkste beslissingen laten nemen. Maar slim zijn en lang studeren is niet hetzelfde. Niet iedereen kan het betalen om te studeren bijvoorbeeld. Daarnaast heeft elke groep in de samenleving zijn eigen belangen. Als er een grote groep is die zich niet begrepen voelt, dan leidt dat terecht tot frustratie. Het is dus wel zo handig om elke groep te betrekken bij de politiek. Het is trouwens nog maar de vraag of slimme betere beslissingen nemen. Er zijn genoeg voorbeelden uit de geschiedenis van allerlei kwade beslissingen genomen door hele slimme mensen. Niet persé beter dus.

Afspiegeling

Het bubbelparadijs
Mensen blijven vaak binnen hun eigen bubbel. Als je een VMBO opleiding hebt en de ander een universitaire opleiding, kom je elkaar maar weinig tegen. In 2014 verscheen het rapport “Gescheiden werelden” van het Sociaal Cultureel Planbureau. Er stond in dat de praktisch en theoretisch opgeleiden in de samenleving steeds meer uit elkaar groeien. Aan de ene kant zitten op alle belangrijke politieke en maatschappelijk posities theoretisch opgeleiden. Aan de andere kant zitten de praktisch opgeleiden die minder macht en invloed hebben. Zij voelen zich vaak genegeerd door de politiek.

Dat zie je ook bij het vertrouwen in de politiek. Jongeren die praktisch opgeleid zijn (VMBO en MBO) hebben het minste vertrouwen in de politiek en zijn het minst politiek actief. Ze geven de democratie het cijfer 5 of lager. Theoretisch opgeleide jongeren (HBO en WO) zijn juist veel vaker politiek actief en hebben meer vertrouwen. Zij geven de democratie het cijfer 8 of hoger.

Daarnaast zijn tweeëneenhalf miljoen mensen in Nederland laaggeletterd. Zij hebben moeite met lezen en schrijven. Overheidstaal is vaak ingewikkeld en onnodig lang. Politiek is dus niet voor iedereen, en het zou schelen als politiek besproken wordt op een manier die iedereen begrijpt.

1 op de 100 jongeren leest nog een papieren krant

Andere tijden, andere media
De media die de politiek gebruikt zijn hopeloos ouderwets. Tijdens de verkiezingen worden er verkiezingsposters geplakt en wordt er in talkshows nagepraat en gedebatteerd. Het aandeel sociale media is nog relatief klein, terwijl het mediagebruik onder de mensen sterk is veranderd. Zo was de papieren krant ooit de belangrijkste nieuwsbron, nu leest vrijwel geen enkele jongere nog een papieren krant. Jongeren halen hun nieuws vooral van sociale media of ze krijgen nieuws doorgestuurd op WhatsApp.

De verkiezingscampagnes met posters en campagnespotjes sluiten slecht aan bij jongeren. We zien dat aan de groeiende populariteit van media die politieke onderwerpen op een andere manier bespreken zoals Geenstijl, Zondag met Lubach, en #boos. Ze zijn populair onder jongeren omdat ze zich niet houden aan de saaie, ouderwetse toon van de Haagse politiek.

Wat doet de politiek hiermee?
Niet zoveel. Vanaf 2020 is er een jongerenparlement, waarin 100 jongeren tussen de vijftien en 25 jaar advies kunnen geven. Helaas hebben ze geen echte macht. Het uitgangspunt van politiek in Nederland is nog steeds dat we stemmen vanaf dat we achttien zijn en daarmee inspraak krijgen. Maar stemmen doen we eens in de vier jaar, op partijen die vervolgens moeten samenwerken, waardoor de verkiezingsplannen altijd verwateren. Van de drie referenda die er zijn geweest is de uitslag genegeerd. Het is dus logisch als mensen zeggen dat ze weinig of geen invloed hebben op de politiek.

Diversiteit in de politiek?

Wat gebeurt er op school?
Politiek wordt op scholen besproken tijdens het burgerschapsonderwijs. Er zijn richtlijnen vanuit de overheid, maar de leraar mag zelf bepalen hoe dit wordt ingevuld. De overheid wil zelf graag de nadruk leggen op hoe de politiek precies werkt: de grondwet, de Eerste en Tweede Kamer. Niet onbelangrijk maar wat kan je er vervolgens zelf mee? Hoe gebruik je dat in je buurt, of in de klas? Niet elke leraar heeft de tijd of de behoefte om het daarover te hebben. Het zou mooi zijn als de nadruk meer komt te liggen op hoe politiek in het dagelijks leven een rol speelt. Het Stadslab is een voorbeeld van zo’n andere invulling van het burgerschapsonderwijs.


Diversiteit in de politiek?

Wat kun je zelf doen?
Je kunt natuurlijk lid worden van een politieke partij. Vaak kun je die zelf benaderen via hun website. Als je daar niks voor voelt kun je op andere manieren dingen doen in je omgeving. Zoals vrijwilligerswerk bijvoorbeeld. Of praten met je vrienden, familie, of in je buurt over dingen die jou bezig houden.

En toch... wel gaan stemmen. Als je niet stemt wordt je stem verdeeld over de partijen, en stem je dus eigenlijk automatisch voor de grootste partij. Stemmen heeft dus wel degelijk (een beetje) zin. Als er geen enkele partij is waarmee je het eens bent kun je ook blanco stemmen. Dan geef je aan dat je het oneens bent met het systeem of de keuzes die je krijgt.


Opnames met Kyle en zijn moeder

Over dit project
Na de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 ontstond het idee om jongeren meer te betrekken bij de politiek door het maken van films en memes op sociale media. Het Stimuleringsfonds voor de creatieve industrie steunde dit plan in de categorie digitale cultuur met een subsidie van 25,000 euro. Van dat geld is twee jaar lang gewerkt met verschillende filmmakers, animatoren, ontwerpers, muzikanten, en cameramensen. Hier vindt je alles over ons team.

Uiteindelijk zijn er 40 films gemaakt van interviews met achttien jongeren. Die groep is geen perfecte afspiegeling, maar er is wel gekeken naar stad/platteland, jongens/meisjes, en verschillende opleidingsniveaus. Er werd in de interviews gevraagd naar algemene interesses. Zonder te sturen kwamen er vanzelf thema’s naar boven zoals gender, racisme, wonen, armoede, depressie, klimaat, sociale media, en de politiek zelf natuurlijk. Deze thema’s zijn terug te vinden op de Instagram pagina als stories.

Conclusie
Wat hebben we geleerd van dit project? Dat jongeren wel degelijk politiek geïnteresseerd zijn maar dat niet zien als politiek. Misschien moet het begrip politiek dus zelf veranderen. Femke Kaulingsfreks geeft het voorbeeld van de politiek en “het politieke”. Politiek is de Eerste en Tweede Kamer en de partijpolitiek. Dat staat ver van ons af. “Het politieke” gaat over veel meer, onze buurt, hoe we met elkaar omgaan, wat onze idealen zijn, en wat voor maatschappij we willen. Ook dat is politiek. Daar kan iedereen over mee praten ongeacht leeftijd of opleidingsniveau. Misschien dat de politiek ook meer daarover zou moeten gaan, zodat het alledaags wordt, overal kan plaatsvinden, en van iedereen is. In buurthuizen of op verenigingen, en op scholen. Niet alleen elke vier jaar en alleen door politici, maar door iedereen en altijd.


Stemmen of Netflix?

Verantwoording
Omdat het project is betaald uit belastinggeld willen we alles toegankelijk maken. Alle films zijn gratis online te bekijken via sociale media en er is ook een workshop voor docenten te downloaden (PDF). Dit in de hoop dat anderen wat hebben aan onze ervaringen. Dit project is onafhankelijk. Het is niet bedacht of in opdracht gemaakt, of betaald door een politieke partij, de Tweede Kamer, of een nieuwsmedium. Dat betekent niet dat de makers neutraal zijn, niemand is neutraal. Daarmee bedoelen we dat er geen ander doel is dan jongeren een stem geven en samen nadenken over de vorm waarmee we over politiek praten. De inhoud laten we graag aan jongeren zelf over. Oordeel zelf en bekijk de films in de links hieronder.


instagram
facebook
youtube
twitter
E-mail


  1. Lees hier het Sociaal en Cultureel Rapport uit 2002
  2. uit het boek “Straatpolitiek” van Femke Kaulingfreks. Uitgeverij Boom, 2017.

  3. Lees hier het artikel “Vernieuw de democratie en snel” uit Vrij Nederland, 2017.
  4. Citaat uit het boek “Straatpolitiek” van Femke Kaulingfreks. Uitgeverij Boom, 2017.

  5. Bekijk hier de cijfers van het CBS.
  6. Lees hier het artikel uit het AD.
  7. Lees hier meer over het opleidingsniveau van de Tweede Kamerleden.
  8. Lees hier het artikel “Vernieuw de democratie en snel” uit Vrij Nederland, 2017.
  9. Bekijk hier de cijfers over laaggeletterdheid van Stichting Lezen en Schrijven.
  10. Lees hier het rapport “Gescheiden werelden” uit 2014.
  11. uit een onderzoek door Wayne Parker Kent en MediaTest, januari 2018

  12. uit het Digital News Report van Reuters institute, 2018.

  13. Linkse en rechtse politiek is hoe we de maatschappij zien. Rechts wil vooral iedereen zo vrij mogelijk laten, links wil dat we elkaar helpen.